Fondazione Ermanno Casoli prezentuje Inhalatorium – dzieło site-specific autorstwa Cezarego Poniatowskiego, laureata 23. edycji Premio Ermanno Casoli. Kuratorzy projektu: Jakub Gawkowski i Marcello Smarrelli. Dzieło zostało odsłonięte w zakładzie Elica Group Polska w Jelczu-Laskowicach z okazji 20-lecia działalności firmy.
Inhalatorium, na zdjęciu Marcello Smerelli, Cezary Poniatowski, Jakub Gawkowski, fot. Alicja KielanInhalatorium to instalacja na dużą skalę, składająca się z kilku metalowych elementów rzeźbiarskich, stworzona w aktywnej współpracy z pracownikami Elica – zgodnie z tradycją Premio Ermanno Casoli, której głównym celem jest promowanie dialogu między sztuką a biznesem.
Dzieło zostało zaprojektowane na tarasie zakładu, z widokiem na linie produkcyjne. Stanowi zarówno artystyczną interwencję, jak i wspólną przestrzeń społeczną, przekształcając to miejsce w surrealną, hybrydową przestrzeń.
Francesco Casoli, prezes Elica, podkreśla: „Jesteśmy dumni, iż Premio Ermanno Casoli przyjmuje materialną formę w Elica Group Polska właśnie w roku jej 20-lecia. Zaangażowanie naszych pracowników w proces twórczy artysty jest zawsze niezwykle inspirujące i potwierdza, jak ważne jest otwieranie naszych miejsc pracy na dialog i wyobraźnię za pośrednictwem uniwersalnego języka współczesnej sztuki. Zwłaszcza teraz, gdy pasja i kreatywna wizja są tak ważne dla firmy zorientowanej na przyszłość, jaką jest Elica.”
Cezary Poniatowski znany jest z przekształcania codziennych przedmiotów i materiałów w rzeźbiarskie kompozycje, czerpiące z historii, emocji i pamięci zakorzenionych w kulturze materialnej. W Inhalatorium pracuje bezpośrednio z materiałami pochodzącymi z zakładu, rytmem produkcji przemysłowej oraz z ludźmi codziennie korzystającymi z tej przestrzeni.
Jakub Gawkowski, współkurator projektu, zaznacza: „W Inhalatorium Poniatowski kontynuuje swoje długoletnie zainteresowanie instalacjami reagującymi na miejsce. Projekt łączy fizyczne cechy przestrzeni z jego charakterystyczną estetyką – opartą na przemysłowych materiałach i języku wizualnym pełnym dwuznaczności, zniekształcenia i groteski.”
Centralnym elementem instalacji jest majestatyczna, enigmatyczna figura – antropomorficzny filtr symbolizujący powietrze, będące istotą produkcji i wizji technologicznej firmy Elica. Rzeźba, wykonana z surowej stali i uzupełniona organicznymi formami, nawiązuje do strategii historyczno-artystycznych ucieleśniających abstrakcyjne koncepcje, tworząc napięcie między sztucznością a naturą. Otoczona zielenią i elementami fontanny figura przekształca wspólną przestrzeń fabryki w miejsce zarazem kliniczne i fantastyczne, użytkowe i metafizyczne. Choć materiały mają przemysłowe pochodzenie, ich nowe ułożenie tworzy przestrzeń wymykającą się logice produkcji, łącząc estetykę maszyn z niepokojącymi, hybrydowymi formami charakterystycznymi dla twórczości Poniatowskiego.
Tytuł Inhalatorium nawiązuje do historycznych ośrodków terapeutycznych, niegdyś powszechnych na Dolnym Śląsku – regionie słynącym z uzdrowisk leczących schorzenia dróg oddechowych dzięki inhalacji solankowych. Motyw oddechu – rozumianego jako akt fizjologiczny, sposób opieki i krążenia – stanowi silną metaforę i koncepcyjny fundament projektu.
Inhalatorium, Cezary Poniatowski, fot. Alicja KielanMarcello Smarrelli, dyrektor artystyczny Fondazione Ermanno Casoli, tłumaczy: „Projekt Poniatowskiego dla społeczności Elica Group Polska oparty jest na kluczowym przekonaniu, będącym fundamentem misji Fundacji: iż sztuka współczesna może być narzędziem edukacyjnym i metodologicznym, zdolnym do ulepszania środowiska pracy i pobudzania innowacyjnych procesów. Inhalatorium to nie tylko obiekt do kontemplacji, ale mechanizm redefiniujący społeczną przestrzeń firmy, wzmacniający poczucie przynależności i więzi między ludźmi. Podobne działania realizowaliśmy już w innych zakładach Elica oraz w strukturach globalnych firm, wykorzystując sztukę jako katalizator dialogu, wymiany i refleksji. Nowa instalacja w pełni wpisuje się w ten kierunek, wzmacniając międzynarodową wizję Elica i jej wyjątkowe podejście do promowania sztuki i jej transformacyjnego potencjału dla dobra społeczności.”
Instalacja powstała dzięki procesowi współpracy z aktywnym udziałem pracowników Elica. Wizja artystyczna Poniatowskiego została połączona z wiedzą technologiczną inżynierów, techników i wykwalifikowanych pracowników, a wykorzystane zostały zarówno infrastruktura zakładu, jak i jego materiały. Dodatkowo, w projekt zaangażowano międzydziałowe grupy konsultacyjne, co wspierało interdyscyplinarną współpracę.
Cezary Poniatowski mówi: „Tworzenie tej pracy w fabryce Elica Group Polska było wyjątkowym i inspirującym doświadczeniem. Bezpośredni dostęp do wiedzy i umiejętności inżynierów oraz pracowników firmy pozwolił mi poszerzyć granice własnej praktyki. Przez kilka tygodni przestrzeń produkcyjna stała się tymczasowym atelier, a sam proces tworzenia był równie istotny, co ostateczna forma instalacji.”
W końcowej fazie projektu instalacja została aktywowana poprzez serię warsztatów oddechowych dla pracowników – opracowanych przez artystę we współpracy z ekspertami – które nawiązywały do głównych motywów pracy, przekształcając przestrzeń z obiektu do oglądania w przestrzeń do codziennego doświadczania i użytkowania. Giacomo Chiatti i Katarzyna Wieteska, dyrektor zakładu i kierowniczka HR w Elica Group Polska, podkreślają: „Moment aktywacji instalacji poprzez warsztaty oznaczał nie tylko zakończenie procesu twórczego, ale także jego pełny powrót do społeczności Elica Group Polska. Dzięki temu jeszcze mocniej uwidoczniło się poczucie przynależności i współtworzenia, które towarzyszyło całemu projektowi, podkreślając wartość indywidualnego wkładu każdego pracownika i inspirując do wspólnej refleksji nad dobrostanem w miejscu pracy.”
Inhalatorium to „rzeźba powietrzna”, która nie tylko odnosi się do zaawansowanych systemów cyrkulacji powietrza tworzonych przez Elica, ale także prowokuje refleksję nad tym, jak niewidzialne siły – takie jak powietrze – są kształtowane, zarządzane i przekształcane przez człowieka na przestrzeni dziejów.
Mocne połączenie sztuki i przemysłu, jakie można zaobserwować w tym projekcie, przywołuje istotny historyczny precedens z Polski lat 60. i 70. XX wieku: pionierskie współprace artystów z przemysłem, które dały początek najbardziej eksperymentalnym i interdyscyplinarnym formom sztuki publicznej, wystaw i sympozjów. Inicjatywy te traktowały fabrykę nie tylko jako miejsce pracy, ale jako przestrzeń wyobraźni artystycznej i zaangażowania obywatelskiego — praktykę reaktywowaną przez Inhalatorium we współczesnym kontekście przemysłowym. Ten wymiar zostanie szerzej omówiony podczas spotkania w Instytucie Polski w Rzymie, które odbędzie się 29 września 2025 roku i podczas którego projekt Inhalatorium zostanie zaprezentowany włoskiej publiczności.
Inicjatywa realizowana jest pod patronatem i przy wsparciu Włoskiego Instytutu Kultury w Krakowie oraz Instytutu Polski w Rzymie – co stanowi cenny dowód głębi i żywotności trwającego dialogu kulturalnego między Włochami a Polską.
