12 godzin temu
Choć integracja migrantów pozostaje jednym z filarów europejskiej polityki migracyjnej, śródokresowy przegląd Planu działania na lata 2021–2027 pokazuje, iż Europa wciąż balansuje między deklaracjami a rzeczywistością – a wyzwania rosną szybciej, niż pojawiają się odpowiedzi na nie.
Komisja Europejska, publikując 11 czerwca 2025 r. śródokresowy przegląd Planu działania na rzecz integracji i włączenia społecznego, przedstawiła obraz złożony: z jednej strony – pewne postępy w zakresie integracji migrantów, z drugiej – narastające napięcia i braki, które rzucają cień na ambitne cele zawarte w dokumencie z grudnia 2020 r.
Plan ten, opracowany na lata 2021–2027 jako część szerszego Paktu o migracji i azylu, miał wspierać integrację w czterech kluczowych obszarach: edukacji, zatrudnieniu, opiece zdrowotnej i mieszkalnictwie.
Jak jednak wynika z przeglądu, państwa członkowskie są dziś pod „znaczącą presją”, szczególnie jeżeli chodzi o usługi publiczne i dostęp do mieszkań. Problem ten zyskał nowy wymiar w kontekście kryzysu mieszkaniowego, który pogłębia istniejące trudności i prowadzi do marginalizacji nie tylko migrantów, ale także innych grup defaworyzowanych.
Komisja wyraźnie zaznacza, iż nie chodzi jedynie o reakcję humanitarną – integracja to inwestycja w przyszłą spójność społeczną i długoterminową stabilność gospodarczą.
Cztery filary pod lupą
W zakresie edukacji jednym z największych wyzwań pozostaje ryzyko wykluczenia dzieci migrantów. Komisja zauważa, iż są one znacznie bardziej narażone na wczesne opuszczanie systemu edukacji oraz niższe wskaźniki ukończenia nauki w porównaniu z rówieśnikami.
Problem ten jest szczególnie widoczny w państwach, gdzie wsparcie językowe i pedagogiczne dla uczniów z doświadczeniem migracyjnym pozostaje ograniczone lub fragmentaryczne.
Na rynku pracy sytuacja jest równie złożona. Choć rośnie zatrudnienie wśród migrantów, dostęp do stabilnej, godnie wynagradzanej pracy przez cały czas pozostaje wyzwaniem – głównie ze względu na trudności w uznawaniu kwalifikacji zdobytych poza UE oraz brak mechanizmów wspierających przekwalifikowanie i szkolenie.
Komisja kładzie tu szczególny nacisk na potrzebę integracji kobiet migrantek i uchodźczyń, które często zmagają się z podwójną barierą: jako kobiety i jako osoby o statusie migracyjnym. Skuteczne wsparcie tej grupy wymaga – jak wskazano – „skoordynowanego podejścia na różnych szczeblach rządowych”.
Jeśli chodzi o dostęp do opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej, raport wskazuje na bariery administracyjne i kulturowe jako główne przeszkody. Brak tłumaczy, nieznajomość systemu, a niekiedy także nieufność wobec instytucji sprawiają, iż osoby potrzebujące pomocy często nie otrzymują jej we właściwym czasie.
W tej dziedzinie problemem okazuje się nie tylko brak dostępu, ale i jakość usług, które nie uwzględniają specyfiki doświadczeń migracyjnych – np. traumy uchodźczej.
Na końcu – choć nie jest ona najmniej ważna – pozostaje kwestia mieszkalnictwa. Trwający kryzys w tym sektorze, odczuwalny zarówno w dużych miastach, jak i w mniejszych ośrodkach, znacząco ogranicza możliwości skutecznej integracji. Migranci i uchodźcy często trafiają do przeludnionych, zaniedbanych mieszkań lub ośrodków tymczasowych, które nie sprzyjają budowaniu relacji z lokalnymi społecznościami.
Między deklaracją a implementacją
Śródokresowy przegląd jasno pokazuje, iż choć ramy instytucjonalne i prawne są w większości państw członkowskich dobrze rozwinięte, to implementacja pozostaje zróżnicowana i niespójna. Podejście Komisji jest wyraźnie międzysektorowe: od lat postuluje się ścisłą współpracę między edukacją, zdrowiem, rynkiem pracy i polityką mieszkaniową.
Przykładem takiej integracji polityk ma być najnowsze zaproszenie do składania wniosków w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) na 2025 r., które ma wspierać projekty transnarodowe – ze szczególnym uwzględnieniem inicjatyw prowadzonych przez kobiety migrantki oraz organizacje kierowane przez migrantów i uchodźców.
W komunikacie towarzyszącym przeglądowi czytamy, iż Komisja będzie kontynuować wspieranie państw członkowskich w tworzeniu „dobrze zarządzanej i skutecznej polityki migracyjnej i azylowej”, która ma być nie tylko zgodna z prawem unijnym, ale i realnie odpowiadać na potrzeby społeczności przyjmujących.
Wymaga to nie tylko dodatkowych funduszy, ale także politycznej woli i gotowości do przełamywania stereotypów oraz przeciwdziałania dezinformacji.
W stronę integracji jako procesu politycznego
Z przeglądu wyłania się także inny, często pomijany w debacie wątek: integracja jako proces nie tylko społeczny, ale i polityczny. Nie chodzi wyłącznie o dopasowanie migrantów do istniejących struktur, ale o ich aktywne uczestnictwo – jako wyborców, liderów społecznych, pracowników sektora publicznego.
Komisja wyraźnie wskazuje na potrzebę włączania migrantów w procesy decyzyjne, zwłaszcza na poziomie lokalnym. To właśnie tam – w szkołach, przychodniach, radach osiedli – rozstrzyga się realny kształt integracji.
Z tego powodu szczególna uwaga KE kierowana jest na wzmocnienie roli organizacji społecznych prowadzonych przez migrantów i uchodźców, które mają unikalną wiedzę i doświadczenie, a jednocześnie często pozostają poza oficjalnymi kanałami decyzyjnymi.
Zwiększenie ich udziału w projektowaniu i wdrażaniu polityk integracyjnych może być kluczem do zmniejszenia rozbieżności między celami a rzeczywistością.
Integracja jako inwestycja, nie koszt
Jednym z najmocniejszych wniosków przeglądu jest zwrot w postrzeganiu integracji nie jako obciążenia finansowego, ale jako inwestycji o wymiernych korzyściach społecznych i ekonomicznych.
Komisja przypomina, iż brak odpowiedniego wsparcia dla migrantów – zwłaszcza w pierwszych latach pobytu – zwiększa podatność na marginalizację, ubóstwo i radykalizację. To z kolei generuje znacznie wyższe koszty społeczne i budżetowe niż dobrze przemyślane i systemowe działania integracyjne.
W tym kontekście integracja migrantów przestaje być wyłącznie domeną polityki społecznej, a staje się centralnym elementem polityki rozwojowej i bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej.
