3 dni temu
Debata o migracji w UE pełna jest uproszczeń i emocji. Dane pokazują jednak, iż wiele powszechnych opinii rozmija się z rzeczywistością. Poniższe fakty odsłaniają mechanizmy, które decydują o kształcie polityki migracyjnej i wpływają na życie milionów mieszkańców Europy.
Europejczycy mają skłonność do przeszacowywania obecności cudzoziemców w swoich społeczeństwach. Badania Eurobarometru z 2022 r. wskazują, iż aż 68 proc. respondentów uważało, iż w ich kraju migrantów jest więcej niż w rzeczywistości. W praktyce przeciętny obywatel UE myśli, iż cudzoziemcy spoza wspólnoty stanowią 16 proc. populacji, podczas gdy faktyczny odsetek nie przekracza 7 proc.
Statystyki Eurostatu potwierdzają, iż w 2024 r. w UE mieszkało 29 mln obywateli państw trzecich – zaledwie 6,4 proc. całej populacji. Dla porównania, w 2019 r. było ich 21 mln, czyli 5 proc. Owszem, nastąpił wzrost liczbowy, ale w skali ogólnej proporcja przez cały czas pozostaje niewielka. Różnice pomiędzy państwami są jednak znaczne: Malta ma aż 23,6 proc. mieszkańców spoza UE, podczas gdy w Polsce i Rumunii odsetek ten wynosi jedynie 1,9 proc.
Ciekawe, iż w badaniach opinii publicznej znaczenie migracji jako problemu politycznego maleje. Wiosną 2025 r. imigracja znalazła się dopiero na 4. miejscu wśród priorytetów Europejczyków, co pokazuje, iż inne tematy – jak bezpieczeństwo czy gospodarka – zaczynają dominować.
Nielegalne przekroczenia granic: trend spadkowy
Obawy dotyczące masowych i niekontrolowanych ruchów migracyjnych są częstym elementem debaty politycznej. Dane Frontexu wskazują jednak, iż liczba przypadków nielegalnego przekroczenia granic zewnętrznych UE w 2024 r. wyniosła 239 tys., czyli o 25 proc. mniej niż rok wcześniej.
Spadki odnotowano na wszystkich głównych szlakach migracyjnych również w pierwszych 7 miesiącach 2025 r. Za tym trendem stoją zarówno działania operacyjne w ramach UE, jak i kooperacja z państwami trzecimi. Porozumienia z Tunezją, Egiptem czy Mauretanią przyczyniły się do ograniczenia wyjazdów z Afryki Północnej. Warto zadać pytanie, na ile te partnerstwa oparte są na trwałych rozwiązaniach, a na ile na doraźnych ustępstwach politycznych wobec lokalnych władz.
Legalne ścieżki dominują nad nieuregulowanymi
Obraz migracji w Europie często koncentruje się na nielegalnych przepływach, tymczasem skala migracji legalnej jest wielokrotnie większa. W 2023 r. ponad 3,9 mln osób spoza UE uzyskało prawo do pobytu i pracy. Dla porównania – liczba nielegalnych przekroczeń granic wyniosła ok. 380 tys. w 2023 r. i 239 tys. w 2024 r.
Ważnym instrumentem przyciągającym wysoko wykwalifikowanych pracowników jest Niebieska Karta UE. Skorzystało z niej blisko 90 tys. specjalistów. Dane te pokazują, iż europejskie systemy prawne preferują kontrolowane, legalne mechanizmy migracji, odpowiadające na potrzeby rynku pracy.
Niedobory pracowników a rola migrantów
Raport Mario Draghiego oraz dane Komisji Europejskiej wskazują, iż niedobór pracowników dotyczy ok. jednej czwartej firm w UE, a kolejne 50 proc. zgłasza trudności rekrutacyjne. W 2024 r. zidentyfikowano 42 zawody szczególnie dotknięte brakami kadrowymi. To m.in. sektor budownictwa, transportu, rolnictwa, hotelarstwa czy służby zdrowia.
Przy rekordowo niskim bezrobociu, migranci stają się niezbędni dla funkcjonowania gospodarki. Eurostat podkreśla, iż obywatele państw trzecich częściej podejmują się zajęć wymagających fizycznej pracy lub rutynowych czynności, których obywatele UE nie chcą wykonywać. Dane OECD pokazują, iż w miastach co czwarty nisko wykwalifikowany pracownik to migrant spoza UE – dwa razy częściej niż na obszarach wiejskich.
To rodzi pytanie: czy polityka migracyjna powinna być postrzegana wyłącznie w kategoriach bezpieczeństwa i kontroli, czy też jako najważniejszy element strategii rozwoju gospodarczego?
Prawa podstawowe jako fundament polityki
Wbrew retoryce skupionej na liczbach i zagrożeniach, unijny porządek prawny stawia na pierwszym miejscu prawa podstawowe. Karta praw podstawowych UE oraz Konwencja Genewska z 1951 r. gwarantują prawo do azylu, zakaz zbiorowych wydaleń i poszanowanie godności ludzkiej.
Pakt w sprawie migracji i azylu wzmacnia te zasady poprzez harmonizację kryteriów, monitoring i podniesienie standardów przyjmowania. Przewidziano m.in. bezpłatne doradztwo prawne dla wnioskodawców. Praktycznym przykładem jest wsparcie UE w Grecji – sfinansowanie i modernizacja 22 ośrodków dla osób ubiegających się o azyl.
Integracja zaczyna się od języka
Integracja nie jest jednostronnym procesem – wymaga wysiłku zarówno ze strony migrantów, jak i społeczeństw przyjmujących. Z badań Eurobarometru wynika, iż 70 proc. Europejczyków uważa wspólną odpowiedzialność za warunek sukcesu.
Najczęściej wskazywanym czynnikiem sprzyjającym integracji jest nauka lokalnego języka. Kolejne elementy to płacenie podatków, aktywność społeczna i odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Badanie Eurobarometru 519 pokazuje, iż bez znajomości języka trudno mówić o realnym uczestnictwie w życiu społecznym i gospodarczym.
Ukraińscy uchodźcy – ciężar czy zasób?
Ponad 4 mln obywateli Ukrainy korzysta w tej chwili z ochrony tymczasowej w UE. Wbrew obawom, ich obecność ma wyraźny wymiar gospodarczy. W Polsce, według analizy UNHCR i Deloitte, wkład uchodźców do PKB wynosi od 0,7 do 1,1 proc., a prognozy wskazują na dalszy wzrost. W Czechach Ministerstwo Spraw Społecznych podaje, iż migranci z Ukrainy odprowadzają do budżetu więcej niż otrzymują w ramach świadczeń.
Równocześnie barierą pozostają kwestie językowe i administracyjne. Państwa członkowskie uruchamiają programy umożliwiające zdobycie certyfikatów zawodowych czy intensywne kursy językowe. Ochrona tymczasowa została przedłużona do marca 2027 r., co daje przestrzeń na długofalowe działania.
Dylemat, który pojawia się w tym kontekście, dotyczy trwałości integracji: czy programy wsparcia przekształcą tymczasowy pobyt w realne uczestnictwo w społeczeństwach UE, czy pozostaną jedynie doraźnym rozwiązaniem kryzysowym?
